Xem nhanh
Trong văn hóa của nhiều nước phương Đông, tứ linh thú có nghĩa là 4 loài linh vật bao gồm: Long (rồng), Lân (lân), Quy (rùa), Phụng (phụng). Bốn linh vật có sức mạnh phi thường tượng trưng cho trời đất, được bắt nguồn từ tứ linh thần: Thanh Long, Huyền Vũ, Bạch Hổ, và Chu Tước. Những linh thú này được người xưa tạo ra từ bốn phương trời, tượng trưng cho 4 nguyên tố chính của trời đất lửa, nước, đất và gió.
Nguồn gốc dân gian của tứ linh thú
Theo nguồn gốc từ dân gian thì Long, Lân, Quy, Phụng được dân gian bắt nguồn từ bốn linh thần: Thanh Long, Chu Tước, Bạch Hổ và Huyền Vũ. Xuất phát từ bốn chòm sao cùng tên ở bốn phương trời được người xưa tạo ra. Ngoài ra, chúng còn mang bên mình bốn nguyên tố tạo thành trời đất theo quan niệm của dân gian (lửa, gió, nước và đất). Theo hoàng tộc ngày xưa, việc chọn nơi để làm thành kinh đô phải hội tụ yếu tố hòa hợp giữa các nguyên tố ấy để tạo ra sự thái bình cho đất nước.
Long – Đứng đầu tứ linh
Rồng (Long) đứng đầu trong các tứ linh vì có trí tuệ, sức mạnh và quyền uy bậc nhất trong 4 tứ linh, bên cạnh đó, đây là sinh vật tổng hợp sức mạnh của những con vật khác như rắn, sư tử, hươu, hổ, chim ưng,… Trải qua bao đời, hình tượng con rồng trở thành biểu tượng cao quý và sức sống vĩnh hằng bởi các nhà văn, nhà thơ, họa sĩ ở các nước phương Đông.
Trong văn hóa, tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam, con rồng là một hình tượng có vị trí đặc biệt. Hơn thế nữa, rồng là tượng trưng cho quyền uy tuyệt đối của các đấng Thiên Tử cai trị thiên hạ. Bên cạnh đó, dân tộc ta có truyền thuyết về con Rồng từ rất sớm bởi nó gắn liền với mưa, mây với việc trồng lúa nước, cùng với đó là sự tích “Con Rồng Cháu Tiên”… Ngoài ra, hình ảnh con rồng đã dần dần ǎn sâu vào tâm thức của người Việt Nam.
Lân – Linh vật nhân từ
Theo dân gian, Lân được mô tả như có sừng của loài nai, tai của loài chó, có thân ngựa, chân hươu, đuôi bò, trán lạc đà, mắt quỷ, mũi sư tử, miệng rộng,… nhưng trên thực tế, theo quan niệm dân gian thì linh vật này rất hiền lành. Trong tứ linh thú lân là linh vật báo hiệu điềm lành, là biểu tượng cho niềm hạnh phúc lớn lao, sự nguy nga tráng lệ, sự trường thọ,..
Theo nghiên cứu dân gian, thì lân không bao giờ ăn thịt hay làm hại bất cứ con vật nào, đặc biệt nó không bao giờ uống nước bẩn, nó chỉ ăn cỏ, nên có tên gọi khác là Nhân thú (loài thú nhân từ). Theo truyền thuyết, khi di chuyển, nó luôn tránh giẫm lên các loại côn trùng hay cỏ mềm dưới chân mình, kỳ lân mang trong mình tất cả những phẩm chất đặc trưng của một con vật vô cùng nhân từ.
Lân tượng trưng cho sự thái bình, yên ổn theo tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Bên cạnh đó, Lân cũng tượng trưng cho lộc phúc, thịnh vượng, may mắn. Đối với đất nước, kỳ lân có tính linh, khi cóthánh nhân, vua chúa xuất thế cứu đời thì nó sẽ xuất hiện báo trước điềm lành, sắp có thịnh vượng thái bình.
Ẩn chứa trong đó một sức mạnh tâm linh to lớn, mặc dù chúng có dung mạo kỳ dị, là hình tượng nghệ thuật được thêu dệt từ trí tưởng tượng của người xưa. Lân thường ngồi trên đầu cột cổng hay xuất hiện trên mái nhà. Ngoài ra, chúng thường được với tư cách đội tòa sen làm chỗ dựa cho các Hộ Pháp hay Văn Thù bồ tát.
Tham khảo: Khám phá hướng nhà ở Thanh Long Bạch Hổ Chu Tước Huyền Vũ
Quy – Linh vật trường tồn
Theo những nguyên cứu sinh học, rùa là loài bò sát lưỡng cư có tuổi thọ cao và thân hình chắc chắn qua thời gian. Một điều thứ vị nó có thể nhịn ăn uống mà vẫn sống trong một thời gian dài không bị sao. Ngoài ra, rùa không ăn nhiều, nhịn ăn tốt nên được coi là một con vật thoát tục, thanh cao. Ngoài ra, trên bàn thờ ở các miếu mạo, đền chùa, chúng ta thường thấy rùa đội hạc, rùa đi với hạc trong bộ đỉnh thanh tịnh và thơm ngát.
Từ thời An Dương Vương Quy đã xuất hiện trong truyện cổ tích. Đến tận thế kỷ 15 mới thấy đội hạc, còn theo tạo hình dân gian, người ta bắt đầu thấy Quy từ năm 1126 trong tư cách đội bia ở chùa Linh Ứng, Thanh Hóa, từ đó tồn tại thường xuyên dưới hình thức đội bia ở đây.
Quy là linh thú là được hợp từ cả âm lẫn dương: Mai khum tượng trưng cho trời (dương), bụng phẳng tượng trưng cho đất (âm). Quy là một linh vật của đất Phật thể hiện cao quý, nhiều khi nó là chủ nguồn nước (rùa phun nước thiêng). Hình tượng rùa đội bia tượng trưng cho hạnh phúc, phát triển và sự chịu đựng.
Trong tứ linh thú, Long Quy là linh vật tốt lành mang ý nghĩa trường thọ, có khả năng chiêu tài hóa sát, rất lợi về tài lộc, thịnh vượng lâu dài, trấn trạch, bền vững,.. Rùa tượng trưng cho sự bất diệt và trường tồn theo thời gian. Rùa là loài vật chuyển tải thông tin và văn hóa thể hiện qua hình ảnh rùa đội bia đá, trên bia đá ghi lại sử sách của dân tộc Việt Nam.
Rùa cũng là biểu trưng cho sự trường tồn của Phật giáo, mặc dù không phải là con vật của Phật giáo. Rùa được chạm thành tường bằng đá, làm bệ đội bia trong một số ngôi chùa thời Lý, Trần. Rùa sở hữu đầu to, mập, vươn ra khỏi mai, bốn chân khép sát vào thân mai, mõm thuôn nhọn, mắt nhỏ.
Phụng – Linh vật bất tử
Linh vật thể hiện sự tái sinh và bất tử không thể không nhắc tới Phụng – loài chim trong truyền thuyết. Phụng còn có tên gọi là phượng hoàng là sự kết hợp các đặc điểm xinh đẹp nhất của nhiều giống chim: đầu gà, bộ đuôi thướt tha rực rỡ của loài công, chiếc cổ cao của chim hạc,.. Bên cạnh đó, phụng có mỏ diều hâu dài, móng chim ưng, đuôi công, tóc trĩ, vẩy cá chép,…con mái gọi là Loan, Phụng (Phượng) là tên con trống.
Phụng sở hữu những bộ phận thể hiện những ý nghĩa khác nhau: Đầu đội đức hạnh, công lý, còn mắt tượng trưng cho mặt trời, mặt trăng, lưng cõng bầu trời, lông là cây cỏ, chân là đất, cánh là gió, đuôi là tinh tú. Tượng trưng cho sự hoạt động của vũ trụ, chẳng hạn như tượng trưng cho bầu trời, khi nó bay hoặc múa (phụng vũ). Cho nên, phụng là hình tượng của hạnh phúc, của thánh nhân. Phụng có yếu tố âm tượng trưng cho hoàng hậu bên cạnh rồng có yếu tố dương, tượng trưng cho vua chúa.
Trong tứ linh thú, phụng có vòng đời của chúng luân hồi, không bao giờ kết thúc. Trong trường hợp cảm thấy mình quá già yếu (không dưới 500 tuổi), hoặc bị thương nặng phượng hoàng sẽ tự xây một cái tổ bằng lông của mình, rồi tự thiêu bằng chính nguồn nhiệt của bản thân của chúng. Nó sẽ tái sinh dưới hình dạng một chú chim non từ trong đám tro tàn. Phụng là biểu tượng của cả sự sống và cái chết với khả năng tái sinh này mà .
Phụng thường sống trên những ngọn núi xa xôi, cao mà con người không thể vươn tới vì thiêng liêng cao quý nên. Trong trường hợp khác có ai đó muốn tìm được chúng để sự bất tử và mưu cấu sức mạnh sẽ phải vượt qua những thử thách chết người vô cùng nguy hiểm.
Có thể bạn quan tâm: Khám phá tuổi giáp tý hợp với hướng nhà nào
